O‘zbekistonning saylov transformatsiyasi: zamonaviy texnologiyalar orqali demokratiyani yanada taʼminlash
O‘zbekistonning kelayotgan Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Xalq deputatlari Kengashlariga saylovlari joriy yilning 27 oktyabr kuniga belgilangan bo‘lib, ular oddiy bir tadbir emas. Ular millatning demokratik yo‘lidagi muhim bir bosqichni ifodalaydi, saylov muhitini o‘zgartirishni vaʼda qiladigan yangi o‘zgarishlarni kiritadi. Markaziy saylov komissiyasining navbatdagi yig‘ilishi bir necha asosiy innovatsiyalarni eʼlon qildi, ular katta samaradorlik, shaffoflik va inklyuzivlikni taʼminlaydi, bu saylovlarni jahon manfaatlari mavzusiga aylantiradi.
Mamlakat tarixida birinchi marta Qonunchilik palatasiga saylovlar majoritar va proporsional vakillikni birlashtiruvchi aralash saylov tizimi orqali o‘tkaziladi. Bu o‘zgarish ovoz beruvchilarga yetmish besh deputatni to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylash, qolgan yetmish beshi esa partiya ovozlari asosida tanlanadi. Bu tizim ko‘proq muvozanatli vakillik organlarini yaratishni maqsad qilgan, demokratik legitimlikni kuchaytirish va siyosiy ovozlarning keng spektrini taʼminlaydi.
O‘zbekistonning saylov tizimidagi eng eʼtiborli yutuqlardan biri saylov komissiyasi faoliyatining to‘liq raqamlashtirilishi hisoblanadi. “E-Saylov” axborot tizimining joriy etilishi oldinga katta siljish bo‘lib, saylov jarayonini zamonaviylashtirishga xizmat qiladi. Bu raqamli platforma nafaqat jarayonni soddalashtiradi, byurokratiya va qog‘ozbozlikni kamaytiradi, balki saylov jarayonini yana-da yaqin, samarali va shaffof qiladi. Bu saylov komissiyalari, siyosiy partiyalar, nomzodlar, kuzatuvchilar va OAV o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni avtomatlashtiradi, real vaqt rejimida statistik maʼlumotlar, nomzodlar haqidagi maʼlumotlar va interaktiv xaritalarni taqdim etadi. Bu texnologik o‘zgarish saylovchilarga saylovga oid muhim maʼlumotlarga to‘siqlarsiz kirish imkonini beradi, saylov jarayonini yana-da inklyuziv va shaffof qiladi.
Inklyuzivlik ushbu saylovlarning yana bir asosiy ustuni hisoblanadi. Yangi saylov qonunchiligi siyosiy partiyalardan nomzodlarining kamida 40% ayollar bo‘lishini talab qiladi, bu siyosiy vakillikda gender tengligiga qaratilgan ilg‘or qadam hisoblanadi. Bu talab nafaqat ilg‘or demokratik standartlarga mos keladi, balki turli nuqtai nazarlar orqali siyosiy munozarani boyitadi.
Saylovlar yangilangan Konstitutsiya kontekstida o‘tkazilmoqda, u parlament va vakillik organlarining vakolatlarini sezilarli darajada oshirdi. Qonunchilik palatasining vakolatlari 5 tadan 12 taga, Senatning esa 12 tadan 18 taga oshirildi. Parlamentning ijro etuvchi, sud, huquqni muhofaza qilish va maxsus xizmatlar ustidan nazorat qilish funksiyalari ham kengaytirildi. Shuningdek, mahalliy Xalq deputatlari Kengashlarining hokimlar tomonidan boshqarilishi bekor qilindi, hokimlar avvaldan egalik qilgan 33 ta vakolat mahalliy Kengashlarga o‘tkazildi, bu bilan ularning davlatning muhim masalalarini hal qilishdagi roli oshirildi.
“Mening tanlovim – obod Vatanim” shiori nafaqat ushbu saylovlarning ruhini aks ettiradi, balki O‘zbekiston rahbariyatining demokratik davlat qurilishi va fuqarolarning imkoniyatlarini kengaytirishga bo‘lgan mustahkam sadoqatini ham namoyon etadi. 120 000 dan ortiq saylov komissiyasi aʼzolari, 70 000 fuqaro va ko‘plab xalqaro kuzatuvchilar ishtirok etar ekan, saylovlar shaffof va inklyuziv jarayon bo‘lib, ushbu sadoqatni yana bir bor tasdiqlaydi.
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekiston o‘zining kelayotgan saylovlari bilan texnologik innovatsiyalar va inklyuzivlikni qabul qilib ajoyib pretsedent o‘rnatmoqda. Bu tashabbuslar, shubhasiz, yana-da farovon va demokratik kelajak yo‘lini ochib beradi, O‘zbekistonning demokratik prinsiplar va amaliyotlarni ilgari surishga bo‘lgan xayrixohligini namoyon etadi.
Eldor Tulyakov,
“Taraqqiyot strategiyasi”
markazi ijrochi direktori
